Zamojszczyzna 1918-1959

Nowa – poszerzona o dodatkowy zapis, dotyczący okresu II Rzeczpospolitej – edycja dzienników i wspomnień Zygmunta Klukowskiego, niezwykłego kronikarza Zamojszczyzny.

Zygmunt Klukowski nie był pisarzem, nie tworzył świata słowami. Odwrotnie – starał się jedynie oddać to, co postrzegał. Czasem, jak w 1942 roku, tych słów mu brakowało. Notował na gorąco historię Zamojszczyzny i jej mieszkańców: rozwój II Rzeczpospolitej, ale też narastający w niej antysemityzm, okupację niemiecką (pacyfikację wsi zamoj­skich, Holokaust, partyzantkę), wkroczenie Sowietów i nastanie komunizmu, niszczenie podziemia niepodległościowego. Stworzył uniwersalną, jedyną w swoim rodzaju, kronikę XX wieku, która utrwala, oprócz wydarzeń lokalnych, również tę wielką historię.


„Praktykę lekarską miałem ogromną. Powodzenie materialne w znacznym stopniu mnie demoralizowało, zdrowiem cieszyłem się w owym czasie doskonałym, o jutrze nigdy nie myślałem, czułem wstręt do ciułania grosza i od razu wydawałem wszystko, co zarobiłem. Ubierałem się zawsze skromnie, lecz pisma i książki pochłaniały bardzo poważne sumy, jak również częste wypady ze Szczebrzeszyna, zjazdy naukowe i bibliofilskie. Za ciasno mi było w Szczebrzeszynie, pociągało życie na szerszą skalę”.
(Szczebrzeszyn, 1928 rok, ze wspomnień)

„«Nasi chłopcy idą!» Rzuciłem wszystko i wybiegłem przed szpital. Od strony Błonia w dwuszeregu szło dwudziestu kilku uzbrojonych młodych chłopaków w mundurach z czerwonymi szalikami na szyjach, z biało-czerwonymi opaskami na lewym ramieniu. Ludzi ogarnął szał. Krzyczeli, płakali, rzucali kwiaty… Tak silnych wzruszeń nie doznawałem jeszcze nigdy w życiu”.
(Szczebrzeszyn, 26 lipca 1944, z dziennika)

Zygmunt Klukowski (1885–1959) – lekarz, społecznik, historyk regionalista, bibliofil. Od 1919 roku dyrektor szpitala w Szczebrzeszynie. Od 1939 roku członek ZWZ-AK, kierownik BIP w Inspektoracie Zamojskim. Autor m.in. czterech tomów Materiałów do dziejów Zamojszczyzny w latach 1939–1944. Jego dzienniki stanowiły materiał dowodowy w procesie norymberskim funkcjonariuszy Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS w 1947 roku. Po wojnie trzykrotnie aresztowany za przynależność do AK, dwukrotnie skazany. W 1958 roku odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1959 najwyższym odznaczeniem bibliofilskim – Orderem Białego Kruka ze Wstęgą Białej Myszy.

Nowe wydanie zostało uzupełnione o około 150 stron wspomnień dr. Klukowskiego z okresu dwudziestolecia międzywojennego, m.in. zapisy dotyczące Ordynacji Zamojskiej i historii Szczebrzeszyna.