Polacy i Niemcy Droga do europejskiej rewolucji roku 1989/90

W czasach „konserwatywnej kontrrewolucji” od Putina po Trumpa, opowieść o drogach Polaków i Niemców do wielkiej wolnościowej rewolucji roku 1989 w naszej części Europy może przypominać swoistą „pocztę butelkową” z zupełnie innej epoki. Dwadzieścia lat po zjednoczeniu Niemiec i rozpadzie ZSRR, autor w rozmowie z czołowymi politykami zachodnioniemieckimi, polskimi – Tadeuszem Mazowieckim, Bronisławem Geremkiem, Adamem Michnikiem, a także generałem Wojciechem Jaruzelskim i Mieczysławem Rakowskim, oraz z byłymi dysydentami enerdowskimi starał się wywiedzieć, jak z perspektywy czasu oceniają własne działanie oraz mechanizmy, które doprowadziły do historycznego przełomu w Europie. Jak po latach oceniają wychodzenie z zimnej wojny, której drastycznym przejawem była budowa muru berlińskiego w 1961 i zgniecenie Praskiej Wiosny
w 1968? Jaką rolę przypisują niemieckim sporom o Ostpolitik, uklęknięciu Brandta w Warszawie, konferencji helsińskiej w 1974, wyborowi polskiego papieża w 1978, „podwójnej decyzji NATO” i powstaniu ruchu pokojowego zarówno w Niemczech
zachodnich, jak i w NRD, wybuchowi Solidarności w 1980 i dystansowi SPD do polskiej opozycji, i wreszcie roli Reagana i Gorbaczowa? Mimo że te relacje mogą też sprawiać wrażenie „głuchego telefonu”, ponieważ rozmówcy Hofmanna, bijąc się niekiedy z własnymi myślami, szkicują przefiltrowaną przez czas własną prawdę o drogach do roku 1989, to jednak pozwalają one na przekonujący wniosek. Przy całej hegemonii supermocarstw, to właśnie Polacy i Niemcy – mimo wszystkich rozbieżności, nieporozumień i zapatrzenia we własne sprawy – wykorzystali otwierające się pole manewru i tym samym wpływali na zachowanie wielkich mocarstw. Adam Krzemiński „Polityka”